پترولوژی، ژئوشیمی و پتروژنز گنبدهای آداکیتی شمال باشتین، سبزوار

سنگهای آذرین پساافیولیتی با طیف ترکیبی آندزیت/تراکی آندزیت، تراکی داسیت/داسیت و ریولیت/ریوداسیت به شکل گنبد، استوک و دایک و به صورت گسترده، مجموعه افیولیتی سبزوار )کرتاسه بالایی پالئوسن( را قطع کردهاند. کانیهای اصلی سازنده این سنگها را پلاژیوکلاز و آمفیبول تشکیل می- دهند. این سنگها، بافتهای متنوع فلسیتی پورفیری، میکرولیتی پورفیری، غربالی، جریانی و گلومروپورفیری را نشان میدهند . شیمی آمفیبولهای کلسیک از هاستینگزیت منیزیمدار و چرماکیت در ترکیبات آندزیتی/تراکیآندزیتی تا هورنبلند منیزیمدار در ترکیبات داسیتی متغیر است. همه آمفیبولها حاوی مقادیر پائین al# ( 21 / 0 <( و در تعادل با میزان h2omelt بین 2 / 4 تا 3 / 10 ( 5 / 0 ±( درصد وزنی هستند که با محدوده این مقادیر در ماگماهای کالکوآلکالن اولیه آبدار سازگار است. ترکیب پلاژیوکلازها نیز بین an70 تا an8 تغییر میکند. مطالعات ژئوشیمیایی نشانگر سرشت کالکوآلکالن و متاآلومین تا پرآلومین این سنگها به عنوان شاخص کمانهای آتشفشانی است. غنی شدگی از lile و lree و تهیشدگی از hree در نمودارهای بههنجار شده به ترکیب گوشته اولیه و کندریت قابل مشاهده است. این ویژگیها به همراه مقادیر بالای na2o ، al2o3 ، تمرکز بالای sr ، نسبت بالای sr/y و تهیشدگی از hree و y به همراه نسبت پائین k2o/na2o و تهی شدگی از hfse در نمونهها با محدوده مقادیر این عناصر در ماگماهای آداکیتی پرسیلیس ) hsa ( مطابقت دارد. سن جایگزینی این سنگها در زون افیولیتی سبزوار از طریق سن سنجی u–pb به روش shrimp ii بر روی کانی زیرکن، حدود 45 میلیون سال به دست آمده است. براساس مطالعات دما فشارسنجی آمفیبول، دما فشارسنجی پلاژیوکلاز مذاب و فشارسنجی کلینوپیروکسن مذاب، - - - - بلورهای پلاژیوکلاز غالباً در فشارهای mpa 350 ( 468 - 130 ( متبلور شدهاند، در حالی که، بلورهای آمفیبولها دو سطح تبلور یکی در فشارهای کم ) mpa300 ~( و دیگری در فشارهای بالاتر ) mpa700 ( را نشان میدهند که با فشارهای محاسبه شده برای تبلور کلینوپیروکسن ) mpa730 - 550 ( مطابقت دارد. حضور آمفیبول به همراه کلینوپیروکسن بدون حضور فنوکریست پلاژیوکلاز در یک نمونه دایک آندزیتی mg دار با تفریق آمفیبول از ماگماهای آبدار در سطوح تبلور عمیق مطابقت دارد. این امر میتواند بیانگر یک فرایند مهم در تشدید ویژگیهای آداکیتی سنگهای تحول یافتهتر مورد مطالعه )داسیت و ریولیت( در اعماق باشد. امّا نتایج فشارسنجی به همراه شواهد عدم تعادل مانند منطقه بندی نوسانی در پلاژیوکلاز و بافت غربالی با حاشیههای غنی از an در نمونههای تحول یافتهتر نشان میدهند که تفریق نهایی ماگما در یک سیستم ماگمایی باز در سطوح پوسته بالایی رخ داده است. سنگهای پساافیولیتی زون سبزوار حاوی مقادیر نسبت- های ایزوتوپی اولیه 87sr/86sr ( 703790 / 0 تا 704758 / 0 (، و ) ma 45 ) ?nd ( 26 / 5+ تا 54 / 6 +( مشابه با این مقادیر در ترکیبات morb هستند و با ویژگیهای ایزوتوپی ترکیبات آداکیتی حاصل از ذوب ورقههای اقیانوسی فرورانده شده سنوزوئیک مطابقت دارند. نتایج نشان میدهند که ماگمای اولیه سازنده سنگهای آداکیتی زون سبزوار از ذوب بخشی یک منبع گارنت آمفبیولیتی یا اکلوژیتی حاصل از دگرگونی لیتوسفر اقیانوسی فرورانده شده سبزوار در ائوسن آغازین حاصل شده است .